با ظهور کارت‌های هوشمند در دنیا، انتظار می‌رفت کاربرد آنها در سیستم‌های بانکی بیش از سایر حوزه‌ها باشد اما به دلیل مزایای پیشینیان آنها یعنی کارت‌های مغناطیسی، روند گذار به کارت‌های هوشمند در همه کشور‌ها به سرعت محقق نشد. از جمله این مزایا می‌توان به سهولت و گستردگی استفاده از آن اشاره کرد، در حالی که کارت‌های هوشمند به سادگی قابل گسترش نیستند چرا که هزینه تهیه سیستم‌های پرداخت مبتنی بر این نوع کارت‌ها بالاست.
اما با وجود این قبیل معایب، نرم‌افزارهای مخابراتی بسیاری روی این تراشه‌های هوشمند قرار گرفت و همچنین بانک‌ها نیز در بسیاری از کشورها به دلیل ناتوانی کارت‌های مغناطیسی در برخی حوزه‌ها همچون پرداخت‌های آفلاین، خرد و بدون رمز به سمت کارت‌های هوشمند رفتند.
در همین راستا برای گسترش و شناساندن مزایای کارت‌های هوشمند در موسسات مالی و بانک‌ها، سه شرکت پیشرو Visa و Master card و Euro pay اقدام به تدوین مجموعه مشخصاتی برای سهولت و یکسان‌سازی نحوه استفاده از کارت‌های هوشمند کردند که این مجموعه مشخصات تحت عنوان EMV برگرفته از حروف اول نام این سه شرکت شناخته شد. بعدها برای حمایت و گسترش این مجموعه مشخصات توسط این سه شرکت، موسسه‌ای به نام EMV Co ایجاد شد که به طور مرتب مجموعه مشخصات را بازنگری و اصلاح می‌کند و قابلیت‌های جدیدی به آن می‌افزاید.
یکی از مهم‌ترین تاثیراتی که این موسسه بر صنعت پرداخت گذاشت، متمایل ساختن آن به سوی کارت هوشمند بود. پیش از آن هر موسسه مالی یا بانک و شرکت صادرکننده کارت به سلیقه خود عمل می‌کرد و سیستم مورد نظر خود را طراحی می‌کرد که متضمن موفقیت آن نبود. همچنین از بابت پذیرش آن در سایر موسسات و بانک‌ها چه در داخل و چه در سایر کشورهای دنیا اطمینانی وجود نداشت. علاوه بر این، جایگزین‌سازی کارت‌های هوشمند به جای مغناطیسی عملاً امکان‌پذیر نبود ولی با شناساندن مزایای کارت‌های هوشمند و پیدایش مجموعه مشخصات EMV برای این کارت‌ها، استفاده از آنها فراگیر و تبدیل به یک الزام شد.

 

 

پیشینه کارت‌های هوشمند در ایران
پروژه کارت‌های هوشمند از اواخر دهه ۷۰ به شبکه بانکی ایران معرفی شد؛ هنگامی‌ که بانک مسکن کارت هوشمند خود را به عنوان جایگزینی برای دفترچه حساب و دفترچه پرداخت اقساط وام‌های مسکن صادر کرد. پس از آن در سال‌های ۸۰-۷۹ بود که شرکت ایز‌ایران کارت هوشمند جدیدی به نام «ثمین» معرفی کرد که پروسه تحقق آن در سال ۸۰ به دلیل مخالفت بانک مرکزی متوقف شد. شرکت خدمات انفورماتیک نیز برای سوئیچ بانک توسعه صادرات و بانک کشاورزی سیستم هایبرید (مغناطیسی و هوشمند) را ایجاد کرده بود. اما با وجود چنین تلاش‌هایی، پروژه کارت‌های هوشمند به صورت جدی در دستور کار قرار نگرفته بود. علاوه بر این، هنوز استاندارد EMV جنبه صنعتی پیدا نکرده و در کشور مطرح نبود. تا اینکه در سال ۸۳ این بار خود بانک مرکزی موضوع کارت‌های هوشمند را در دستور ‌کار خود قرار داد و آیین‌نامه‌ای در خصوص استاندارد EMV برای این کارت‌ها تصویب و ابلاغ کرد.
به موجب آیین‌نامه مذکور کلیه کارت‌های هوشمندی که مورد استفاده قرار خواهند گرفت باید منحصراً دارای استاندارد EMV 4 (2000) باشند و در همین راستا یک مرجع ذی‌صلاح بین‌المللی استاندارد آنها را تایید کند.
البته مفاد آیین‌نامه به تایید مرجع بین‌المللی محدود نمی‌شد، بحث صدور گواهینامه کلید عمومی برای بانک‌های متقاضی نیز در این آیین‌نامه مطرح شد که در این خصوص قرار بود «مرکز صدور گواهی» اداره نظام‌های پرداخت در بانک مرکزی دست‌به‌کار شود. در این میان وظیفه مرکز شتاب نیز انجام تمهیدات لازم برای امکان پردازش تراکنش‌های کارت‌های هوشمند بود.
نکته مهم دیگر آیین‌نامه این بود که قرار بود تا پایان سال ۲۰۰۵ کارت‌های هوشمند در سطح بین‌المللی جایگزین کارت‌های مغناطیسی شوند، به همین دلیل بانک‌ها می‌بایست برنامه عملیاتی خود را در این خصوص به بانک ‌مرکزی اعلام می‌کردند. از آن زمان زمزمه صدور کارت EMV آغاز شد و به دنبال آن، بانک صادرات کارت‌های اعتباری خود را هوشمند ساخت.

 

سال ۱۳۸۷ باز هم خود بانک مرکزی دست‌به‌کار شد اما صرفاً قوانینی کلی در حوزه کیف پول الکترونیکی تدوین کرد که توجه چندانی به آن نشد و عملاً با آمدن شتاب و گسترش آن، استفاده از کارت هوشمند به تعویق افتاد.
اگرچه از آن زمان تاکنون بانک مرکزی موضع خود مبنی بر الزام گذار به کارت‌های هوشمند EMV را حفظ کرده اما هنوز برنامه دقیقی برای اجرایی کردن آن پیش‌بینی نشده است. ضمن اینکه موضوع تازه‌ای تحت عنوان استفاده از گوشی‌های هوشمند به جای ابزار پرداخت مطرح شده؛ موضوعی که در اظهارات ناصر حکیمی مدیر کل فناوری اطلاعات بانک مرکزی نیز مطرح شد. به گفته حکیمی، با آمدن گوشی‌های هوشمند در کنار تاخیر در مهاجرت به EMV شاید فرصتی به وجود آمده که از این فاصله تکنولوژیک با دنیا استفاده و مستقیماً کارت‌های موجود را روی گوشی هوشمند منتقل کنیم؛ به ‌طوری‌ که از این گوشی‌ها هم به عنوان کارت و هم به عنوان ابزار پذیرش استفاده کنیم و در هزینه‌های سرمایه‌گذاری برای مهاجرت هم صرفه‌جویی کنیم.

 

تجربه EMV در کشورهای مختلف و رشد تعداد کارت‌های آن در دنیا
سابقه EMV در سرتاسر دنیا به بیش از ۱۴ سال می‌رسد. کشورهای متعددی همچون انگلستان، کانادا، کشورهای خاورمیانه، آفریقا و اتحادیه اروپا به سمت EMV رفته‌اند و تاکنون بیش از ۲۰۰ گواهینامه EMVco مورد تایید قرار گرفته ‌است.
بر اساس آماری که خود EMVco در آخرین گزارش خود در ماه مه ۲۰۱۵ منتشر کرده، ۳۲ درصد کل تراکنش‌هایی که با کارت تراشه‌دار (چه با‌تماس چه بدون تماس) در سال ۲۰۱۴ انجام شده، از تکنولوژی تراشه EMV استفاده کرده‌اند که این تعداد به نسبت سال ۲۰۱۳ بیش از ۲۹ درصد افزایش داشته است. در حال حاضر بیش از ۴/۳ میلیارد کارت EMV در گردش است که نسبت به سال ۲۰۱۳ افزایش ۴۳ درصدی داشته.
تا پایان سال ۲۰۱۴، در کشور آمریکا ۱۰۱ میلیون فقره از کارت‌های بانکی، EMV بوده که ۱۲/۰ درصد از تراکنش‌های این کشور را به خود اختصاص داده بودند. نخستین مهاجرت کارت‌های بانکی این کشور به EMV با پیشگامی Creditcall در آوریل سال ۲۰۱۳ محقق شد. Creditcall پیشتر با تولیدکنندگان سخت‌افزار در آمریکا همکاری کرد تا از آمادگی پایانه‌های پرداخت این کشور برای پذیرش کارت‌های تراشه‌دار EMV اطمینان حاصل کند. به دنبال آن American Express، Discovery، Visa و MasterCard در این کشور به سمت EMV رفتند.
در حال حاضر استفاده از کارت‌های EMV در این کشور به قدری گسترش یافته که در قوانین مربوط به پرداخت‌ها نیز لحاظ شده است به طوری که اگر طی قراردادی میان دو موسسه مالی یکی از طرفین EMV نداشته باشد، در صورت وقوع هر گونه مشکلی، موسسه‌ای که EMV ندارد مقصر شناخته می‌شود.
در خاورمیانه و آفریقا نیز از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴ رشد ۱۲ درصدی در استفاده از سیستم EMV به وقوع پیوست به طوری که تعداد کارت‌های EMV به ۱۱۶ میلیون افزایش یافت. در همین بازه زمانی در اروپای غربی و شرقی نیز به ترتیب ۸۳۳ و ۱۵۳ میلیون کارت EMV وجود داشت. این بدان معنی است که در این مناطق به ترتیب ۸۳ و ۴۰ درصد مردم به استفاده از این سیستم روی آوردند.

 

 

مزایای EMV
EMV یک استاندارد جهانی برای کارت‌های پرداخت مبتنی بر فناوری تراشه است که به پردازش پرداخت‌های اعتباری کارت‌های دارای تراشه ریزپردازشگر نیز می‌پردازد. علت نامگذاری Chip and Pin برای تراکنش‌هایی که با این کارت‌ها صورت می‌گیرد این بوده که برای تایید هویت صاحب حقیقی کارت به پین نیاز است. این در واقع یک روش برای ساده‌سازی است چراکه ویژگی‌های EMV روش‌های تایید دارندگان کارت را نیز دربر می‌گیرد.

 

 

EMV در مقابل تراکنش‌های مغناطیسی
برخلاف آنچه در تراکنش‌های کارت‌های مغناطیسی صورت می‌گیرد و تنها دو نوع اطلاعات یعنی شماره کارت و تاریخ انقضا را پردازش می‌کند، در کارت‌های تراشه‌دار EMV اطلاعات بسیار زیادی میان کارت، پایانه و بانک پذیرنده یا میزبان پردازشگرها تبادل می‌شود.
تحقق این روند و انجام یک تراکنش موفق، نیازمند اجرای مراحل پیچیده‌ای از پردازش توسط پایانه است. این بدان معنی است که افزودن استاندارد EMV به اپلیکیشن‌های پرداخت می‌تواند کار سخت و اضطراب‌آوری باشد. با این حال استفاده از این نوع کارت‌ها مزیت‌های بسیاری نیز دارد که شاید بتوان مهم‌ترین آنها را در امنیت بالا و کاهش ریسک، کاهش هزینه‌های مخابراتی، داشتن حافظه و پردازشگر خلاصه کرد.

 

امنیت بالا و کاهش ریسک
اگرچه استفاده از کارت‌های مغناطیسی در سال‌های اخیر باعث تسهیل پرداخت‌ها در کشور شد اما بحث فراد و پوز‌های تقلبی نیز از چند سال پیش خبرساز بوده‌اند. با وجود اینکه حجم این فرادها زیاد نبود اما در صورت گستردگی می‌تواند منجر به سلب اعتماد مردم در استفاده از این سیستم پرداخت شود.
بر اساس تجربیات به‌دست‌آمده در سرتاسر دنیا، استفاده از کارت‌های مبتنی بر استاندارد EMV امکان کلاهبرداری و تخلف (فراد) را به شدت کاهش می‌دهد؛ چنانچه طبق برآورد موسسه Visa دست‌کم تا ۷۰ درصد تخلفات کاهش یافته و ۹۰ درصد سوءاستفاده از کارت‌های مفقودی و دزدی قابل پیشگیری خواهد بود. دلیل این امر هم مشکل‌تر بودن جعل کارت‌های هوشمند نسبت به کارت‌های مغناطیسی است. فراد علاوه بر امکان سوء‌استفاده از کارت‌های مفقودی یا دزدیده‌شده، شامل هک اطلاعات کارت تعویضی، جعل کردن کارت، کلاهبرداری بدون حضور کارت فیزیکی و سرقت شناسه کارت نیز می‌شود.
یکی از نمونه‌های موفق EMV در زمینه کاهش فراد در کشور فرانسه تحقق یافت به طوری ‌که از سال ۱۹۹۲بیش از ۸۰ درصد کاهش فراد داشت. در انگلستان نیز از سال ۲۰۰۸، فراد در کارت‌ها ۷۵ درصد کاهش یافت.

 

 

 

وجود حافظه و CPU
اهمیت وجود حافظه و پردازشگر روی کارت‌ها از این جهت است که به کمک آنها می‌توان برنامه‌های متنوعی چون E-PURSE و LOYALTY را نیز روی کارت هوشمند قرار داد؛ برنامه‌هایی که سبب جذب مشتری می‌شوند.

الزامات گذار به EMV
تطبیق نظام پرداخت با مشخصات EMV و به تبع آن برخورداری از مزایای برشمرده‌شده ممکن نخواهد بود مگر با ایجاد تغییراتی عمده شامل جایگزینی همه کارت‌های مغناطیسی و کارت‌های هوشمند Non-EMV با کارت‌های EMV، ارتقای پایانه‌های P.O.S و ATM جهت پذیرش کارت هوشمند و کارتخوان مورد تایید EMV و افزایش قابلیت پردازش در ابزارهای Front Office و Back Office. البته تمرکز EMV بیشتر بر حوزه پذیرندگی است تا امنیت کسب‌ و ‌کار را بالا ببرد.
در این راستا وظایف مختلفی برای فعالان این حوزه متصور است. به عنوان مثال بانک‌ها باید در حوزه تجهیزات خود همچون ATM، کیوسک، سوئیچ و دستگاه‌های شخصی‌سازی کارت به سمت EMV بروند.
در حوزه پذیرندگی نیز شتاب، شاپرک و PSPها باید در بخش سوئیچ‌های خود تغییراتی را مبتنی بر EMV اجرا کنند. در دهه ۸۰ تمرکزها بر موضوع خرید پوزهایی بود که قابلیت پشتیبانی از سطوح مختلف EMV را داشته باشند اما پس از مدتی فشار بانک مرکزی کمتر شد و چنین تمرکزی از بین رفت. به طوری ‌که در حال حاضر کمتر از ۵۰ درصد پوزهای موجود دارای قابلیت خوانش کارت‌های EMV را دارند.

 

برگرفته از وبسایت http://economicaffairs.ir/